Μοναξιά μου όλα, μοναξιά μου τίποτα

Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ.1 Ν.2121/1993 απαγορεύεται η αναπαραγωγή των έργων με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει, η διασκευή, η προσαρμογή ή άλλες μετατροπές του έργου, η παρουσίαση του έργου στο κοινό και η δημόσια εκτέλεση του έργου, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του δημιουργού. 

μη μ’ αφήνεις τώρα που είναι όλα πιο δύσκολα … Πυξ Λαξ

Αρθρογράφος : Ioannis Maidanos – MSc Cultural Informatics & Communication

Κατά τον Ινδό φιλόσοφο Κρισναμούρτι (1895 – 1986), Μοναξιά είναι η επίγνωση της πλήρους απομόνωσης, είναι η συνείδηση του εαυτού που αρνείται , δεν θέλει ή δεν μπορεί να έχει κοινωνική λειτουργία και δράση.

Επιστημονικά τώρα, Μοναξιά χαρακτηρίζεται η κατάσταση εκείνη κατά την οποία το άτομο νιώθει μικρό, ασήμαντο και παραμελημένο από τον κοινωνικό του περίγυρο με αποτέλεσμα να λειτουργεί με τέτοιο τρόπο, που το απομονώνει ακόμα περισσότερο από αυτόν. 

Όταν μιλάμε δε για τη Μοναξιά, έρχονται αμέσως σχεδόν στο νου εικόνες και σκέψεις ατόμων που ζουν χωρίς να έχουν δίπλα τους ανθρώπους για επικοινωνία η για παρέα.

Η μοναξιά όμως  είναι μια υποκειμενική αίσθηση και δεν σχετίζεται απαραίτητα με την παρουσία ή απουσία άλλων στο κοινωνικό ή οικογενειακό περιβάλλον.  Οι άνθρωποι μπορεί να βρίσκονται δίπλα, κοντά ο ένας στον άλλον, όμως να τους χωρίζει ένα τείχος σιωπής και έλλειψης επικοινωνίας, δηλαδή να νιώθουν απέραντα και αποπνικτικά μόνοι…

Είναι ένα βαθύτερο πρόβλημα που προκαλεί στο άτομο  σκέψεις και αισθήματα ανεπάρκειας, ατέλειας,  ανασφάλειας και κατωτερότητας με επακόλουθο την χαμηλή αυτοεκτίμηση,  μειωμένη αυτοπεποίθηση, την συστολή και ντροπή στην έκφραση, που με τη σειρά τους εμποδίζουν το μοναχικό άτομο να κάνει νέες γνωριμίες και σχέσεις, καθώς  και να καλλιεργήσει ή αναπτύξει τις ήδη υπάρχουσες.

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν πολλοί, η μοναξιά δεν είναι απλώς η συνέπεια του να μην έχει κάποιος φίλους, παρέες , κοινωνικές επαφές.

Είναι μια χρόνια παθολογική κατάσταση που εξαντλεί συναισθηματικά και ψυχολογικά το άτομο, αφού οι πάσχοντες συχνά νιώθουν σε έντονο βαθμό ότι δεν υπάρχουν προοπτικές να βρουν συντροφιά, να δημιουργήσουν κοινωνικούς δεσμούς και να αποκτήσουν στενές διαπροσωπικές σχέσεις.

Οι μοναχικοί άνθρωποι συχνά υποφέρουν σιωπηλά και κρύβουν το πρόβλημα τους. Μπορεί να χαμογελούν και να μοιάζουν ότι διασκεδάζουν, αλλά μέσα τους νιώθουν ολομόναχοι, επιπλέον η συμπεριφορά τους προς τα έξω δεν καθορίζεται από τις ανταλλαγές δράσης και ενέργειας που συμβαίνουν στο άμεσο κοινωνικό περιβάλλον και  στην προσωπική τους ζωή, αλλά εκφράζεται σαν αντανάκλαση των όσων μυστικά συμβαίνουν στην ψυχή τους.

Γιατί όμως νιώθουν έτσι;

Οι αιτίες είναι ποικίλες και πολυδιάστατες, συμπεριλαμβάνουν κοινωνικούς, ψυχολογικούς και σωματικούς παράγοντες που συχνά ανάγονται στην παιδική ηλικία, όπως για παράδειγμα, η έλλειψη ουσιαστικής επαφής ανάμεσα στο παιδί και στους γονείς, παιδικά τραύματα παραμέλησης, κακοποίησης ή εγκατάλειψης.

Υπάρχει όμως και η κληρονομιά που κουβαλάμε στο DNA μας από τότε που η επιβίωση του ανθρώπινου είδους οφειλόταν  στην οργάνωσή του σε ομάδες, στη συνύπαρξη και τη συνεργασία. Τότε που η μοναξιά αποτελούσε έκθεση σε κινδύνους που καραδοκούσαν τριγύρω και απειλούσαν με  αφανισμό το είδος. Στη σύγχρονη εποχή βέβαια δίνεται ιδιαίτερη έμφαση και βαρύτητα στην ατομικότητα και  αυτονομία της  λειτουργίας του ανθρώπου. Όμως, τα γονίδιά μας εξακολουθούν να έχουν τις ίδιες σωματικές και ψυχικές εκδηλώσεις που είχαν εδώ και χιλιάδες χρόνια κι αυτό  μας οδηγεί στο να βιώνουμε ως απειλή τη μοναξιά , δηλαδή τον κίνδυνο αποκλεισμού μας από την κοινωνική ομάδα και κάνουμε τα πάντα ώστε να είμαστε αποδεκτοί , άρα προστατευμένοι , αλλιώς μας διακατέχουν αισθήματα  άγχους και ανασφάλειας.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Σαν ιστορικά παραδείγματα επιβολής της μοναξιάς, έχουμε την πιο σκληρή ποινή που έχει θεσπιστεί σε κάθε κοινωνία εξελιγμένη ή μη , τον εγκλεισμό σε κελί απομόνωσης ή φυλάκισης. Σε κάποιες φυλές η αυστηρότερη τιμωρία θεωρείτο  ο αποκλεισμός από την ομάδα, που οδηγούσε σε σύντομο και επώδυνο θάνατο. Επίσης ο εξοστρακισμός, δηλαδή  η εξορία στην Αρχαία Ελλάδα   θεωρούνταν πολύ ατιμωτική ποινή για κάποιον και πολλές φορές ήταν χειρότερη και από τον θάνατο, εφόσον ο εξόριστος μπορεί να μην είχε ξανά το δικαίωμα να επιστρέψει, ούτε καν να επισκεφτεί την πόλη του.

ΕΙΔΗ ΜΟΝΑΞΙΑΣ

Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες μοναξιάς

Η αντικειμενική μοναξιά που έχει να κάνει με την απουσία φίλων , συγγενών, συνάδελφων και δημιουργεί μόνιμα κενά ή ελλείψεις όχι μόνο στις κοινωνικές, αλλά και στις στενότερες προσωπικές σχέσεις.

Η υποκειμενική μοναξιά ανάλογα με τον τύπο της συναισθηματικής ή κοινωνικής επαφής που λείπει προσωπικά στον καθένα. Για παράδειγμα, μπορεί σε κάποιον να λείπει μια ερωτική σχέση, δηλαδή, ένας/μία σύντροφος ζωής ή ένας καλός φίλος που να μπορεί να μοιράζεται μαζί του/της χρόνο, εμπειρίες και συναισθήματα, να αισθάνεται πως δεν έχει την κοινωνική στήριξη που χρειάζεται.

Επίσης μπορούμε να ονομάσουμε διάφορα είδη μοναξιάς ανάλογα με τον χρόνο και τον τρόπο που εμφανίζονται, όπως η ηλικιακή, η ερωτική, η επικοινωνιακή, η ταξική – κοινωνική, η αμυντική.

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Μέσω του «Πειράματος της μοναξιάς» του BBC, πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι οι  ηλικίες 16 έως 24 ετών πλήττονται περισσότερο από αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα, αφού ένα δείγμα 40% συμφωνεί ότι πολύ συχνά αισθάνεται μόνο του.

Το αίσθημα υποκειμενικής μοναξιάς είναι δύο φορές πιο επικίνδυνο για την υγεία από τους εθισμούς όπως ο αλκοολισμός, το κάπνισμα, και οι διαταραχές όπως οι ψυχογενείς βουλιμία – ανορεξία και η κατάθλιψη.

Ακόμα έχει προκύψει από έρευνες ότι ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου είναι αυξημένος κατά 50%  για τα μοναχικά άτομα, συγκριτικά με αυτά που έχουν ουσιαστικές κοινωνικές σχέσεις.

Οι μοναχικοί άνθρωποι υιοθετούν υποσυνείδητα το ρόλο του θύματος, αναπαράγοντας με τον τρόπο αυτόν παλιά προσωπικά τους τραύματα, σε μια προσπάθειά να τα επιλύσουν στο παρόν. Θεωρούν τους εαυτούς τους ως αποκλειστικά υπεύθυνους για την κατάστασή τους, οι ενοχές  γιγαντώνονται, όπως και η τάση για απομόνωση ώστε το πρόβλημα τους να μην γίνει αντιληπτό στους έξω. Άλλοι πάλι πέφτουν στην παγίδα της σύγκρισης και βγάζουν το συμπέρασμα πως η ζωή των άλλων  είναι πάντα καλύτερη από τη δική τους.

Όπως και νάχει το άτομο νιώθει πως βρίσκεται σε μια αέναη πάλη με έναν άγνωστο εχθρό, που δεν γνωρίζει καν αν ενεδρεύει εντός του ή καιροφυλακτεί έξω στο περιβάλλον.

Στις άδειες πόλεις που γυρνάς εικόνες σε ξοδεύουν…

Ο άνθρωπος θεωρείται όχι άδικα σαν  το  κοινωνικότερο πλάσμα του πλανήτη. Αυτός είναι και ο σημαντικότερος λόγος που έχουμε μια τόσο ιδιαίτερη σχέση με τη μοναξιά. Και μόνο το άκουσμα της λέξης «Μοναξιά» πυροδοτεί αρνητικούς συνειρμούς και παραστάσεις.  Όσο περισσότερο τονίζεται ο εγωκεντρισμός στη σύγχρονη κοινωνία τόσο πιο μόνοι θα νιώθουμε, φοβούμενοι το ενδεχόμενο της μοναξιάς, γιατί είναι κάτι ενάντια στη φύση μας.

Ίσως όμως, ο χειρότερος φόβος μας να μην είναι η μοναξιά αυτή καθαυτή, αλλά η αίσθηση πως όλοι οι άλλοι μας έχουν ξεχάσει…

Ίσως πάλι στο μέλλον ο άνθρωπος αναπόφευκτα  θα μπορέσει να εξοικειωθεί και να συμφιλιωθεί με τη μοναξιά του.

 Τα έργα  Collage είναι από την προσωπική συλλογή του Ιωάννης Μαϊδανός.